Z tego tekstu dowiesz się:

• jakie tematy poruszyć w rozmowie z dzieckiem o jego aktywności online,
• jak ustalić zasady korzystania z cyfrowych urządzeń w Twojej rodzinie,
• jak może wyglądać przykładowy wzór umowy z dzieckiem na używanie internetu (możesz go też pobrać).

Czasy, kiedy siadaliśmy przed komputer i „wchodziliśmy” do internetu, minęły wraz z upowszechnieniem smartfonów. Dzisiaj młodzi nie dzielą rzeczywistości na wirtualną i realną, często funkcjonują w obu równocześnie – rozmawiając ze znajomymi, robią zdjęcie, odpisują na wiadomość, a w słuchawkach leci muzyka z aplikacji. Żeby to lepiej zrozumieć, warto rozmawiać z dzieckiem, pytać i interesować się jego aktywnością cyfrową, a młodszym towarzyszyć w czasie tych doświadczeń. Warto też umówić się z dzieckiem na granice tego, co może, a co jest dla niego niekorzystne czy wręcz niebezpieczne. Niech taka umowa będzie wyrazem Waszej wspólnej troski prawidłowy rozwój dziecka i dobro całej Waszej rodziny.

Po pierwsze: rozmowa i codzienne zainteresowanie

Nawet jeśli nie jesteś informatykiem, ekspertem od technologii, to jako rodzic odpowiadasz za bezpieczeństwo swojego dziecka w internecie. Tak jak uczysz je przechodzić przez ulicę, tak ucz je odpowiedzialnie korzystać z cyfrowych urządzeń. Najważniejsze jest to, aby dziecko czuło, że w sytuacjach zagrożenia online będzie mogło liczyć na Twoją pomoc (nie ocenianie!).

Czym dla Twojego dziecka jest internet, smartfon i tablet, jaką rolę pełnią w jego życiu? Rozmowy na ten temat pomogą Ci zbudować z dzieckiem relację i zauważyć sprawy, które zajmują jego uwagę i wpływają na emocje. Pytaj je o to, jakie strony internetowe odwiedza, jakich aplikacji używa, jak kontaktuje się z rówieśnikami, czy i jakie gry lubi, a jakich aktywności unika. Zadbaj, aby rozmowom tym nie towarzyszyły negatywne nastroje, nie oceniaj, ale też nie bagatelizuj obaw dziecka.

Po drugie: ustalenie granic cyfrowej aktywności

Ważne, żeby jedna, a może kilka takich rozmów o Waszych sposobach korzystania z cyfrowych urządzeń prowadziło do ustalenia zasad, jakich warto przestrzegać. Wszystko po to, żeby zadbać o komfort i wspólny czas Waszej rodziny, a także o prawidłowy rozwój dziecka, jego bezpieczeństwo i  o to, aby wiedziało, jak postępować w razie nietypowych sytuacji.

Ale, jak to z wychowaniem bywa, nie wystarczy wywiesić zastawu reguł w ramce i liczyć, że dziecko będzie się samo „pilnować”. Takie ustalenia warto wypracować zatem wspólnie, całą rodziną, poruszając istotne dla Was tematy, określając swoje potrzeby i granice tego, na co się zgadzacie, a na co nie. Ważne, żeby ramy, które ustalicie, obowiązywały wszystkich członków rodziny, w tym Ciebie - rodzica. Przestrzegając wspólnie wypracowanych reguł, dajesz dziecku dobry przykład do naśladowania i poczucie sprawiedliwego traktowania, które jest dla niego bardzo ważne.

Jak się przygotować?

Podejmijcie ten temat wtedy, kiedy panuje spokojna atmosfera i nie ma aktualnie alarmujących tematów i przeżyć w Waszej rodzinie. Potraktuj dziecko jak równoprawnego partnera w rozmowie, a nie jak kogoś, kogo będziesz pouczać. Nie oceniaj i nie lekceważ jego obaw i potrzeb, przyjmij, że media cyfrowe mogą stanowić dla niego ważne źródło informacji, rozrywki i kontaktów z rówieśnikami. W takiej rozmowie warto poruszyć wszystkie aspekty, które nurtują każdego z Was, i dać się wypowiedzieć wszystkim.

Pamiętaj, żeby przyjęte zasady dostosowane były do wieku dziecka.

Niektóre rodziny spisują swoje ustalenia, żeby łatwiej było je zapamiętać. Być może warto i u Was przygotować taki materiał i umieścić w widocznym miejscu w domu, np. na lodówce lub w okolicach stołu. Jeśli Twoje dziecko nie umie jeszcze czytać, spróbujcie daną zasadę określić za pomocą rysunku. Dziecko poczuje się potraktowane poważnie, a sprawę uzna za istotną i chętniej będzie przestrzegało ustalonych punktów.

Co może zawierać rodzinny kontrakt na bezpieczne korzystanie z technologii?

• Ustalcie limity czasu spędzanego przed ekranami w dni powszednie i te - wolne od szkoły i pracy. Uwzględnijcie oczywiście zalecenia dotyczące tych limitów– inne obowiązują przedszkolaka, inne maturzysty. Jedno jest pewne – warto dbać o równowagę w codziennych aktywnościach i chronić rodzinę przed uzależnieniem od internetu.
   
• Ustalcie, jak czas spędzany przed ekranem dzielicie na poszczególne aktywności (gry, rozrywka, oglądanie filmów itp.) – tym bardziej, że w kwestiach bezpieczeństwa liczy się nie tylko ilość, ale i jakość czasu z technologiami. Omówcie, na ile potrzebne są one do odrabiania lekcji, kiedy służą do wypełniania obowiązków i do nauki, a kiedy do rozrywki.
   
• Ustalcie, z jakiego typu stron, gier i aplikacji dziecko może korzystać. Wspólnie dbajcie o to, aby były dostosowane do jego wieku. Porozmawiajcie o tym, dlaczego niektórych treści warto unikać. Możecie też zrobić przegląd tych wartościowych. Stosujcie się do oznaczeń PEGI, czyli ogólnoeuropejskiego systemu klasyfikacji gier komputerowych. 
   
• Określcie, na ile tablety i smartfony mają być obecne w czasie Waszych rodzinnych rytuałów i uroczystości. Można na przykład umówić się, że przy wspólnym posiłku nie używacie urządzeń cyfrowych, że odkładacie je na godzinę lub dwie przed zaśnięciem. Może stworzyć też w domu strefę wolną od elektroniki?
   
• Dbajcie o zabezpieczenia techniczne: program antywirusowy i zaporę sieciową. Zależnie od wieku dziecka warto przemyśleć stosowanie kontroli rodzicielskiej. Zachęcaj dziecko, by było uważne przy klikaniu, udostępnianiu oraz  pobieraniu treści z sieci, szczególnie niewiadomego pochodzenia. Ustalcie, że wszyscy dbają o ochronę loginów, haseł i kodów PIN do aplikacji, serwisów społecznościowych i Waszych urządzeń. Nie udostępniacie ich nikomu i regularnie zmieniacie je w ustawieniach.
   
• Ustalcie, że gdy dziecko coś w internecie przestraszy, zawstydzi, zmartwi, to bezwzględnie, jak najszybciej powie o tym rodzicom. Nie ma tajemnic, gdy dzieje się coś niepokojącego. Zdarza się, że dziecko przypadkowo trafia na strony dla dorosłych i boi się do tego przyznać w obawie przed karą. Dlatego ważne jest, żeby miało zaufanie do rodzica i sygnalizowało mu kłopotliwe sytuacje. Ty wysłuchaj, nie oceniaj i daj dziecku wsparcie.
   
• Uczul dziecko, żeby nie zgadzało się na spotkanie z osobami poznanymi w internecie i umówcie się na to, żeby o każdej takiej propozycji spotkania Cię poinformowało. Dlaczego to ważne? Dowiedz się więcej na temat niebezpiecznych kontaktów.
   
• Przestrzeż dziecko przed przyjmowaniem w serwisach społecznościowych zaproszeń do grona znajomych od osób, których nie zna osobiście. Ustalcie, jak dbać o swoją prywatność online, np. nie upubliczniając adresu zamieszkania, numeru telefonu, adresu szkoły, miejsca pracy rodziców. Powiedz, że wszystkie zdjęcia i filmy powinno publikować z rozwagą i poszanowaniem granic osób na nich uwiecznionych.
   
• O prywatność dzieci dbają też rodzice. Porozmawiajcie o tym, jakie treści, zdjęcia i filmy z udziałem Twojego dziecka Ty możesz publikować i w jakim gronie odbiorców. Każdorazowo konsultuj z dzieckiem,  czy możesz dany materiał pokazać innym w sieci i uwzględniaj jego zdanie. Poznaj ryzyka, jakie wiążą się z takimi publikacjami i zobacz, jak nie popaść w sharenting.
   
• Zapytaj, czy dziecko ma jakieś oczekiwania wobec Ciebie i Twojego sposobu korzystania z cyfrowych narzędzi, czy coś mu przeszkadza lub sprawia, że czuje się źle. Uwzględnijcie to w umowie.
   
• Porozmawiajcie o szacunku do innych internautów, o tym, że nawet z pozoru niewinne dowcipy mogą kogoś bardzo skrzywdzić. Dziecku, które kontaktuje się z innymi w sieci, pokaż, czy i jak reagować na hejt i obraźliwe komentarze, zaczepki i treści. A młodszemu przekaż, żeby sygnalizowało Ci takie sytuacje.
   
• Określcie zasady zakupów i płatności online. Wiele gier i aplikacji, nawet darmowych, w trakcie używania może powodować naliczenia opłat. Poruszcie ten temat i określcie, do jakiej kwoty dziecko może samodzielnie decydować o zakupach lub instalowaniu płatnych programów, a kiedy potrzebna jest Twoja zgoda.
   
• W ustaleniu zasad korzystania z mediów cyfrowych w rodzinie pomogą ci porady Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę Zobacz Domowe Zasady Ekranowe
   

Pamiętaj też, że:

• zasady obowiązują wszystkich domowników, bez wyjątku, także Ciebie. Bądź sprawiedliwy – jeśli wymagasz czegoś od dziecka, Ty także przestrzegaj danej zasady;
• rodzinna umowa nie powinna być ustalona raz na zawsze. Warto do niej wracać co jakiś czas i weryfikować. Tym bardziej, że zmieniają się potrzeby dzieci i rodziców związane z cyfrowymi mediami, zmienia się życie Twojej rodziny – inaczej wygląda w tygodniu, inaczej w weekend, a jeszcze inaczej na wakacjach czy w nowych dla Was sytuacjach;
• jeśli Twoje dziecko sprawniej niż Ty porusza się po internecie, nie zrażaj się – poproś, by było Twoim przewodnikiem  po sieci; 
• rozważ, czy warto traktować pozwolenie na granie, używanie smartfona czy tabletu jako nagrodę za coś. Takie działanie wzmacnia poczucie atrakcyjności tych narzędzi u dziecka i stają się one dla niego jeszcze bardziej pożądane. Może to powodować, że dziecko będzie chciało się samo nagradzać w ten sposób i wpadnie w niewłaściwy nawyk; 
• bądź dla dziecka przykładem. Dobrym przykładem. Dziecko obserwuje Cię i naśladuje Twoje zachowania, dlatego korzystaj z sieci i urządzeń elektronicznych rozważnie,  zachowując wszelkie zasady bezpieczeństwa online;
• zadbaj o różnorodne formy spędzania czasu w Twojej rodzinie, również te z dala od cyfrowych gadżetów. A może włączcie się do akcji #OfflineChallenge i wyłączcie się z internetu na 48 godzin? www.offlinechallenge.pl

Wzór „umowy” do pobrania znajdziesz w części Materiały dodatkowe.

Więcej informacji na temat wprowadzania dziecka  w świat internetu znajdziesz na blogu Fundacji Orange.

Pamiętaj! Najważniejszą ochroną dla Twojego dziecka jest pewność, że w każdej chwili może podzielić się z Tobą trudnym, bolesnym czy szokującym doświadczeniem w internecie – bez ryzyka, że będzie za to ukarane. Twoją rolą jest zbudować w nim to przekonanie.